Νέο τοπίο για τα αυθαίρετα

Η απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας για τα αυθαίρετα δεν έχει ακόμα καθαρογραφεί, επομένως τα επιχειρήματα υπέρ της συνταγματικότητας του ν.4178/13 και η ακριβής διατύπωσή τους δεν είναι ακόμα γνωστά. Το μόνο -ιδιαίτερα σημαντικό- που έχει «διαρρεύσει» είναι ότι εξαιρεί (κρίνοντας αντισυνταγματική) τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαιρέτων σε βάρος των οποίων υπάρχουν τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις, επικαλούμενο την αρχή διάκρισης των εξουσιών.

1. Κατ’ αρχήν, όπως έδειξε ο τρόπος διαχείρισης από το υπουργείο Περιβάλλοντος της ακύρωσης του ν.4014/11 το 2013, ουσιαστικά ακόμα και αυτοί που έχουν σε βάρος τους αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις, επί της ουσίας δεν θίγονται. Το ΥΠΕΚΑ δεν έχει τον μηχανισμό ώστε να εντοπίσει για ποιες από τις 700.000 δηλώσεις του ν.4014/11 και 4178/13 υπάρχει αμετάκλητη δικαστική απόφαση.

Οι μόνοι «τακτοποιημένοι» αυθαιρετούχοι που κινδυνεύουν να χάσουν την ασυλία που τους παρέχει η ρύθμιση είναι όσοι βρίσκονται εκ νέου «στα δικαστήρια» με άλλον ιδιώτη ή φορέα, ο οποίος θα μπορεί με βάση τη νέα απόφαση του ΣτΕ να ζητήσει την ανάκληση της πράξης «τακτοποίησης». Τους υπόλοιπους, πιθανότατα, ουδείς πρόκειται να τους αναζητήσει.

2. Με την απόφαση-σταθμό του ΣτΕ τερματίζεται οριστικά η νομοθετική ανασφάλεια σε σχέση με τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων. Συνεπώς, δημιουργείται ένα οριστικό νομικό καθεστώς σε σχέση με τις δηλωθείσες πολεοδομικές παρανομίες, ενώ διασφαλίζονται και τα έσοδα από τα αυθαίρετα στο Πράσινο Ταμείο. Υπενθυμίζεται ότι από τους δύο τελευταίους νόμους (ν.4014/11 και ν.4178/13) έχουν εισπραχθεί περίπου 1,2 δισ. ευρώ, ενώ αν συνυπολογιστεί και ο νόμος για τους ημιυπαίθριους (που έχει κριθεί συνταγματικός) το ποσό φθάνει τα 2,1 δισ. ευρώ.

3. Παράλληλα, εφόσον το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο έχει δεχθεί ως νομικό επιχείρημα την ύπαρξη τετελεσμένων στο θέμα της αυθαίρετης δόμησης, δημιουργείται σε ενδιαφερόμενους εύλογη προσδοκία ότι οι ρυθμίσεις νομιμοποίησης αυθαιρέτων θα επεκταθούν ίσως και σε άλλες κατηγορίες (λ.χ. αυθαίρετα σε δασικές περιοχές) οι οποίες σήμερα εξαιρούνται από τη νομοθεσία.

4. Περαιτέρω, όπως επισημαίνουν πολλοί νομικοί, η υποχώρηση του ΣτΕ σ’ ένα από τα πιο εμβληματικά ζητήματα της νομολογίας του σηματοδοτεί αλλαγή σελίδας σε σχέση με τον τρόπο προσέγγισης της πολεοδομικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας από το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο.

Υπενθυμίζεται ότι από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, το Συμβούλιο της Επικρατείας είχε «παύσει» όλες τις προσπάθειες νομιμοποίησης αυθαιρέτων πλην του νόμου Τρίτση (ν.1337/83), που όρισε ως «κόκκινη γραμμή» την 31η Δεκεμβρίου 1983.

Μεταξύ άλλων έχουν ακυρωθεί ο ν.720/1977, που έδινε εκτεταμένη δυνατότητα εξαίρεσης από την κατεδάφιση, ο ν.3044/02 που εξαιρούσε από την κατεδάφιση κατασκευές μετά το 1983 και ο ν.4014/11, που νομιμοποιούσε σχεδόν όλα τα αυθαίρετα, περίπου όπως και ο ν.4178/13.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΙΑΛΙΟΣ

«Πλάτες» στην… αυθαιρεσία από το Συμβούλιο της Επικρατείας
«Πλάτη» στην κυβερνητική επιχείριση εκμετάλλευσης των αυθαιρεσιών και παρανομιών στα κτήρια για τις ανάγκες του ταμείου του Μνημονίου, η οποία ξεκίνησε με τον νόμο Παπακωνσταντίνου το φθινόπωρο του 2011, αποφάσισε να βάλει ως φαίνεται το Συμβούλιο της Επικρατείας, τσαλακώνοντας πάγια νομολογία τριών δεκαετιών και άνω.
Η διάσκεψη της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, η οποία έγινε την περασμένη Τετάρτη, έκρινε κατά πλειοψηφία ότι ο Νόμος 4178/13, δεύτερος κατά σειρά για την τακτοποίηση αυθαιρεσιών στα κτήρια παράνομων χρήσεων με την καταβολή χρηματικού αντιτίμου, είναι συνταγματικός, σε μια διαδικασία που ολοκληρώνεται αποκλειστικά μεταξύ ιδιώτη ενδιαφερόμενου και ιδιώτη μηχανικού, χωρίς παρέμβαση ουδεμίας κρατικής αρχής. Τη μοναδική… πλημμέλεια που εντόπισε το ΣτΕ είναι στη διάταξη που επιτρέπει τακτοποίηση αυθαιρέτων παρ” ότι έχουν προηγηθεί αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις για την κατεδάφισή τους. Άρα παραβιάζεται το άρθρο 26 του Συντάγματος περί διάκρισης των εξουσιών (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική).
Φθηνά κόλπα
Όμως από τη συζήτηση των αιτήσεων ακύρωσης κατά του νόμου στις 10 Οκτωβρίου στο ακροατήριο, με δύο να αφορούν συμμόρφωση με δικαστικές αποφάσεις ακόμη και του ΣτΕ, το ΥΠΕΚΑ προσποιούμενο σεβασμό στο Σύνταγμα (άρθρο 20, δικαίωμα στην παροχή έννομης προστασίας από τα δικαστήρια) κατέθεσε τροπολογία η οποία ψηφίστηκε προχθές σε άσχετο νομοσχέδιο. Αυτή προβλέπει -τρεις μήνες πριν λήξει (6 Φεβρουαρίου 2015) η προθεσμία υπαγωγής στην τακτοποίηση- ότι εφεξής και όχι αναδρομικά δεν θα μπορούν να ενταχθούν στη διαδικασία κατεδαφιστέα αυθαίρετα με δικαστική βούλα, αφήνοντας τα «ρυθμισθέντα» ανέγγιχτα. Και βεβαίως οι πολίτες που κατέθεσαν την αίτηση ακύρωσης για να βρουν το δίκιο τους θα πρέπει να προσφύγουν εκ νέου.
Θεαματική μεταστροφή
Εν αναμονή της σκεπτικού της απόφασης, μετά τη στροφή 180 μοιρών του Ανωτάτου Δικαστηρίου, αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από έναν χρόνο περίπου (27 Σεπτεμβρίου) με την απόφαση 3341 το ίδιο έκρινε αντισυνταγματικό τον νόμο 4014/2011 (άρθρο 24) διότι αντίκειται στο άρθρο 24 του Συντάγματος το οποίο επιτάσσει τον ορθολογικό πολεοδομικό σχεδιασμό, με την παρατήρηση πως οι εισπρακτικοί σκοποί δεν θεμελιώνουν λόγο δημοσίου συμφέροντος «που θα δικαιολογούσε τη θέσπιση ρυθμίσεων με ευρύτατες συνέπειες σε βάρος του περιβάλλοντος».
Μάλιστα μόνο με μία ψήφο διαφορά δεν κρίθηκε τριπλά αντισυνταγματικός (παραβίαση των συνταγματικών αρχών του κράτους δικαίου και της ισότητας των πολιτών). Ο δεύτερος νόμος (4178/2013) που αντικατέστησε τον «ακυρωμένο» είναι ίδιας και απαράλλαχτης φιλοσοφίας. Άλλωστε το Επιστημονικό Συμβούλιο της Βουλής με ημερομηνία 30.7 στη γνωμοδότησή του, την οποία περιφρόνησε το ΥΠΕΚΑ, καθώς λειτουργεί ως μακρύ χέρι του υπουργείου Οικονομικών, είχε επισημάνει ότι η εξαίρεση από την κατεδάφιση για 30 χρόνια και η αναστολή είσπραξης των προστίμων και επιβολής κυρώσεων για τις υφιστάμενες μέχρι τις 28.7.2011 αυθαίρετες κατασκευές όπως προβλέπεται στα άρθρα 7 και 8 προσκρούει στο άρθρο 24 του Συντάγματος.
Συνταγματικός κανόνας η κατεδάφιση
Ανατρέχοντας σε τουλάχιστον 40 αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ και των τμημάτων του από το 1980 και εντεύθεν, καθιστούσε σαφές ότι οι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου δεν «εντάσσονται σε πλαίσιο προηγούμενου συνολικού χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, όπως επιτάσσει η διάταξη του άρθρου 24 του Συντάγματος, προκειμένου να αποτραπεί η περαιτέρω υποβάθμιση του οικιστικού περιβάλλοντος και η υπονόμευση ή η ανατροπή της αποτελεσματικότητας των πολεοδομικών κανόνων (όρων δόμησης, περιορισμών χρήσεως κ.λπ.), με αποτέλεσμα την επιδείνωση των όρων διαβίωσης των κατοίκων στις περιοχές αυτές».
Παράλληλα εστίαζε στον κανόνα της κατεδάφισης των αυθαιρέτων όπως διαμορφώνεται από τα πορίσματα της νομολογίας, παραθέτοντας τις «ανεκτές» συνταγματικά εξαιρέσεις. Ήτοι: Οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση επιτρέπεται κατ” αρχήν μέχρι την 31.1.1983, ημερομηνία που ορίστηκε από τον οικιστικό νόμο Τρίτση 1337/1983. Εξαίρεση κατά παράβαση των καθορισθέντων για ορισμένη περιοχή όρων και περιορισμών δόμησης «οσάκις αι αυθαίρεται κατασκευαί οφείλονται εις ασημάντους από πολεοδομικής απόψεως παραβάσεις, αίτινες, ως εκ του μεγέθους, της μορφής και των επιπτώσεών των δεν ασκούν σοβαράν επιρροήν επί της λειτουργικότητος των οικισμών, μη παρεμποδίζουσαι την ομαλήν ανάπτυξιν αυτών, ουδ” επιδρώσαι δυσμενώς επί των όρων διαβιώσεως, ώστε να καταστούν συνταγματικώς ανεπίτρεπτοι»…
Λ. ΣΤΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗ
http://www.avgi.gr/